Σκοπός, Μορφές και Θεματολογία Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών: Προσωπικές Ανάγκες Εκπαιδευτικών και Λειτουργίες Εκπαίδευσης

Το κεφάλαιο με τίτλο "Σκοπός, Μορφές και Θεματολογία Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών: Προσωπικές Ανάγκες Εκπαιδευτικών και Λειτουργίες Εκπαίδευσης " αποτελεί το 1ο κεφάλαιο του βιβλίου του Η. Ματσαγγούρα "Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών, Επαγγελματική Ανάπτυξη & Διαμορφωτική Αξιολόγηση του Έργου τους" που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Γρηγόρη.

Η επιμόρφωση και η αξιολόγηση αποτελούν δύο σημαντικές λειτουργίες της ποιοτικής εκπαίδευσης, οι οποίες βρίσκονται σε σχέση αμοιβαίας αλληλεξάρτησης (Μαυρογιώργος 2000α:97, Κασσωτάκης 2018:169) και, με αυτήν την έννοια, ο Freire (2006:76) σημειώνει ότι «… η αξιολόγηση της (διδακτικής) πρακτικής αποτελεί έναν σημαντικό και απαραίτητο παράγοντα της επιμόρφωσης των δασκάλων». Σε αυτήν τη λογική, η επιμόρφωση συνδέεται αμφίδρομα με τον σχεδιασμό, τις διδακτικές και μαθησιακές πρακτικές και την ανατροφοδοτική αξιολόγησή τους, η οποία πρέπει να αναφέρεται τόσο στη μεθοδολογική επάρκειά τους όσο και στον ιδεολογικό προσανατολισμό τους. Επομένως, οι ποικίλες μορφές ενδοσχολικής και εξωτερικής επιμόρφωσης (Lingard et al. 2001) πρέπει να συσχετίζουν τη θεωρία με την πράξη, εξετάζοντας τη σχέση τους, μέσα από συμμετοχικές, συλλογικές και αναστοχαστικές διαδικασίες, με στόχο τη μετασχηματιστική ανάπτυξη της επαγγελματικής ταυτότητας του εκπαιδευτικού, η οποία συνδέεται με την ποιοτική βελτίωση της εκπαίδευσης. Αναφερόμενος στην ενδοσχολική επιμόρφωση με στόχο την επαγγελματική μάθηση, ο Eisner (2002a:577), ο οποίος κινείται στο πρακτικό ενδιαφέρον, γράφει σχετικά: «Το σχολείο που χρειαζόμαστε θα προβλέπει χρόνο… τουλάχιστον μια μέρα την εβδομάδα, για να συζητούν και να μοιράζονται οι εκπαιδευτικοί με τους συναδέλφους τους την εργασία τους, τις ελπίδες τους και τα προβλήματά τους. Το σχολείο και όχι το πανεπιστήμιο αποτελεί το πραγματικό κέντρο για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών».

Το σχολείο αποδεδειγμένα αποτελεί ιδανικό πλαίσιο για την ανάπτυξη επιμορφωτικών δράσεων, όπως είναι: (α) οι συλλογικές διαδικασίες κριτικού αναστοχασμού επί του παιδαγωγικού λόγου περί των σκοπών της εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών στάσεων, δράσεων, πρακτικών διδασκαλίας, περί της μάθησης και της αξιολόγησης των σχέσεων και των ρόλων εκπαιδευτικών και μαθητών, που σχετίζονται με τις θεσμικές λειτουργίες της εκπαίδευσης, (β) οι συλλογικές δράσεις αλληλοβοήθειας μεταξύ συναδέλφων στους προαναφερθέντες τομείς, μέσω προγραμματισμού διδασκαλιών, αμοιβαίων επισκέψεων στην τάξη ή/και ετερο-αξιολογήσεων σε συνδυασμό με  σχετική συζήτηση και (γ) οι συλλογικές έρευνες δράσης για κοινά προβλήματα ή για εφαρμογή καινοτομιών. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών είναι ότι τα θέματα και οι δράσεις εκκινούν από κάτω προς τα πάνω (bottom-up), ενώ κοινός σκοπός τους είναι να ωθήσουν τους εκπαιδευτικούς στην επανεξέταση και τον μετασχηματισμό των οπτικών, των παραδοχών, των γνώσεων, των πρακτικών, του ρόλου και της στάσης τους στις θεσμικές λειτουργίες της εκπαίδευσης (MacBeath 2012, Day 2003:101-103, Αυγητίδου 2014). Στην επαγγελματική μάθηση συμβάλλει και η θεσμοθετημένη διαμορφωτική αξιολόγηση από στελέχη παιδαγωγικής στήριξης, σε συνδυασμό με τις προ- και μετα-αξιολογικές συζητήσεις, οι οποίες λειτουργούν ανατροφοδοτικά.

Στα εξωτερικά σχήματα επιμόρφωσης για επαγγελματική ανάπτυξη υπάγονται οργανωμένα προγράμματα, που παρέχονται από αρμόδιους φορείς και εστιάζουν στα γενικότερα προβλήματα και εν γένει στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης, καθώς και στις προτεραιότητες της εκπαιδευτικής πολιτικής. H επιμόρφωση καθίσταται αναγκαία και λόγω των ελλείψεων των αρχικών σπουδών των εκπαιδευτικών (Κωνσταντίνου 2015:187-189). Κατά τον Freire (2006:98-99), «Η πολιτική, ηθική και επαγγελματική ευθύνη των δασκάλων τούς υποχρεώνει να προετοιμάζονται και να καλλιεργούν τις ικανότητές τους, προτού προχωρήσουν στη διδακτική πράξη. Η διδασκαλία απαιτεί διαρκή προετοιμασία και επαγγελματική ανάπτυξη από την πλευρά των εκπαιδευτικών». Επομένως, η επιμόρφωση αποτελεί ευθύνη και της πολιτείας και των εκπαιδευτικών.

Πλήρης αναφορά:

Ματσαγγούρας Η. & Μουζάκης, Χ. (2019). Σκοπός, Μορφές και Θεματολογία Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών: Προσωπικές Ανάγκες Εκπαιδευτικών και Λειτουργίες Εκπαίδευσης. Στο Η.Γ. Ματσαγγούρας (επιμ.). Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών, Επαγγελματική Ανάπτυξη &; Διαμορφωτική Αξιολόγηση του Έργου τους (σελ. 54-105), Αθήνα: Γρηγόρης [ISBN: 978-960-612-240-8].